Specijalni rezervat prirode “LUDAŠKO JEZERO”. Positilačka staza Ludaš - KIREŠ Istočna staza 2300 m.

Mire aktivne zaštite prirode

Bogat i raznovrstan biljni i životinjski svit, ekosistemi vlažni staništa piščarskog i stepskog prostora, reliktna stepska zajednica i biotop ritki vrsta flore i faune čini Rezervat jedinstvenom cilinom u regionu. Rezervat je okružen poljoprivridnim zemljištom, naseljima, autoputom, prugom i, na žalost, pod uticajom čovikovog razvoja dolazi do narušavanja prirodni vridnosti. Mnogi iskonski stanovnici, biljke i životinje, su ostali brez svojeg prirodnog okruženja i neophodni uslova za život. Da bi priživili, njima je potribna pomoć čovika. Košenjom i uklanjanjom trske, korova i mladica nepoželjni drvenasti vrsta na visokoj istočnoj obali Ludaškog jezera, oko utoke Kireša u Ludaš i na vridnim stepskim fragmentima nuz obalu jezera, pomažemo njim na pravi način. Sejanjom simena trava prirodni vrsta na livade, di su one u prošlosti činile skladnu zajednicu i praćenjom promena u biljnom i životinjskom svitu, naša pomoć je dragocina u očuvanju izvorni prirodni ritkosti.
Kroz ispašu, želimo uspostavit i održat travne zajednice bliske ishodnim, prirodnim zajednicama i njevoj dinamiki. Na našim zaštićenim područjima, stada mađarskog sivog govečeta i vodeni bivola su uključena u mire aktivne zaštite prirode suzbijanjom trske na vlažnim livadama, di je ona invazivna i di minja karakter prirodni staništa. Radi se uglavnom o trski lošeg kvaliteta, čije košenje i ekonomska eksploatacija nisu isplativi, naročito što je suzbijanje najefikasnije kad se trska eliminiše u zelenoj fazi. Na ostrvu ˮRoža Šandorˮ u Ludaškom jezeru, napasa se stado koza. Pored održavanja travni zajednica, koze uspišno uklanjaje mladice invazivni drvensti vrsta i na taj način spričavaje zarastanje ostrva. Očuvajmo Ludaško jezero za generacije koje dolaze! Neka i one uživaje u njemu i njegovoj jedinstvenoj lipoti.

1. Mađarsko sivo goveče - Bos primigenius taurus hungaricus

Postoji nikoliko teorija o poriklu mađarskog sivog govečeta. Jedna kaže da su prve životinje došle u Karpatski basen sa Kunima (narod), druga, da su ji doveli Mađari tokom povratka sa svoji osvajački pohoda na zapad, dok su ji, prema trećoj teoriji, pripitomili starosidioci od vrste „tur“. Nije dokazana autentičnost ovi teorija. Prema izvorima iz 14. vika, sivo goveče se u sridnjem viku izvozilo u zapadne dilove Evrope, di je bilo na cini zbog izuzetno kvalitetnog mesa, tako da je uzgajanje bilo isplativo. Koristilo se i za vuču, zbog svojeg robusnog stasa i snage. Međutim, u 18. i 19. viku smenjuju se površine pašnjaka na kojima se ona gaje zbog širenja oranica, neodrživog gazdovanja i ubrzane industrijalizacije, pa se tako ova rasa našla gotovo na rubu opstanka. Od 19. vika, mađarsko sivo goveče se koristi u malom broju i to mahom za vuču, pošto su savrimene sorte goveda dobile primat zbog veće mličnosti i boljeg prinosa. Spada u jednu od originalni mađarskih rasa i uzgaja se više ko turistička atrakcija po nacionalnim parkovima. Stada danas služe ko banke gena i za rasplod, naročito zbog podatka da su izuzetno otporne na mnoge bolesti koje pogađaje današnje tipove visokomlični i visokomesni goveda. Mađarsko sivo goveče je zdravo pogodno za održavanje zaštićeni travni staništa i revitalizaciju močvarni i slatinski staništa – aktivnu zaštitu prirode, jel nije pritirano zahtivno i rado se hrani mladom trskom. Preferira mezofilne travnjake, vlažne livade i plavne površine, di ekstenzivnom ispašom, u kratkom vrimenskom periodu stvara mozaičnu travnu zajednicu koja je osnov za razvoj biološke raznovrsnosti i pojavu velikog broja zaštićeni vrsta biljaka i životinja, najviše tica.

2. Geološko- pedološke karakteristike

Ludaško jezero pripada eolskom tipu jezera. Jezero je dugačko oko 4,5 km i pruža se u pravcu siver-jug u međudinskoj udolini. Dok se zapadna obala blago uzdiže iz jezera, za Ludaš je, ipak, karakteristična visoka, strma, istočna lesna obala 5-6 m visoka iznad nivoa jezera. Visoka „žuta obala“, koju odlikuju lesne kose i odsici, nastala je erozijom talasa pod uticajom vladajući vitrova. Taku obalu nema ni jedno eolsko jezero kod nas, pa je samim tim interesantna za zaštitu ko stanište određeni, specifični biljni i životinjskih vrsta i njihovi zajednica. Ludaš je plitko nizijsko jezero. Novija istraživanja su utvrdila da je siverni dio jezera dublji, a južni kraj izrazito plitak. Dubina vode samo na siverozapadnom dilu jezera dostiže 2 metra (najveća dubina je 2.25 m), a dubina centralnog dila jezera se kreće oko 1.1 m. Istočna strana jezera, nazvana Suvi rit, ima dubinu manju od jednog metra, isto ko i južni do, počevši od čistine Tabor.

Pedološke karakteristike
U okolini Ludaškog jezera ima više tipova zemljišta (poslidica geološki, klimatski i hidrološki uslova). Pisak je siverno od jezera, a les- istočno, zapadno i južno. Na granici piska i lesa se javljaje prilazni tipovi zemljišta, a procesi zaslanjivanja stvaraju razne tipove slatina na nižim dilovima terena. Različit spektar tipova zemljišta, uslovio je pojavu velikog broja razni tipova vegetacije i doprinosi biološkoj raznovrsnosti područja.   

3. Zaštićene biljne vrste

Prirodna vegetacija u Specijalnom rezervatu prirode „Ludaško jezero“ je opstala samo u vidu manje-više izolovani ostrvaca unutar poljoprivridnog pridela. Na tim izolovanim fragmentima, raznovrsnost zemljišnh tipova, ko i odlika zaslanjeni podzemni voda da su blizo površine, doprineli su da biljni pokrivač čini mozaik specifični zajednica, što uslovljava i veliku raznovrsnost životinjskog svita koji ga prati. Registrovana su mnoga staništa reliktni, endemični i globalno značajni vrsta. Med njima su orhideje, gorocvet (Adonis vernalis), stepski kozinac (Astragalus exscapus), Sadlerov različak (Centaurea sadleriana), sibirska perunika (Iris sibirica). Ove vrste su najvridniji pridstavnici ositljivi ekosistema Panonske nizije i šire i zakonom su zaštićene. Čišćenjom staništa ovi vrsta od nepoželjne vegetacije i kontrolisanim priminjivanjom tradicionalni načina korišćenja prostora (košenje, ispaša), sačuvaćemo te zaštićene i strogo zaštićene vrste i za budućnost.   

4. Prstenovanje i praćenje tica

Bogatstvo ornitofaune Ludaškog jezera oduvik je privlačilo mnoge ornitologe i ljubitelje tica. Prvi zapis o ticama Ludaša datira sa kraja XVIII vika. U rezervatu je do sad evidentirano priko 230 vrsta tica, od koji se polovina ode i gnjizdi. Područje Specijalnog rezervata prirode „Ludaško jezero” je izuzetno zanimljivo za ornitologe sa razni strana svita. Ode su boravili čuveni ornitolozi još od pedeseti godina dvadesetog vika. Od 1984. godine, na ovom lokalitetu se obavlja markiranje tica i prati se njeva migracija. Godišnje se prstenuje oko 6-7000 ptica, oko 30-40 jedinki tica su sa markerom nike strane zemlje (inostrani nalaz), a, isto tako, u prosiku, od 20 do 30 jedinki tica, koje su prstenovane na Ludašu, se uvati digod van granica Srbije. Podaci o markiranju tica pridstavljaju značajne informacije, koje se koriste u cilju efikasnije zaštite tica. Saznaje se mnogo o životu ptica, o područjima koje tice koriste za razmnožavanje i za zaimovanje, ko i koji su to lokaliteti koji ticama služe za odmor i išranu tokom seoba. Na osnovu prikupljeni podataka, sad znamo da je Ludaško jezero na istočnoj migratornoj ruti i da je odločno misto, prvenstveno za odmor i išranu tica. Jezero zbog svoje obale koja je velikim dilom obrasla trskom, privlači stotine hiljada tica.   

5. Vodeni bivo - Bubalus bubalis

Pritpostavlja se da je pridak vodenog bivola indijski divlji bivo – Arnijev bivo. U Evropu je stigo priko Afrike, a ostaci skeleta su pronađeni u Karpatskom basenu i svidoče o njegovom prisustvu još iz perioda Avara (6-8 vek). Prvi pisani izvori o postojanju vodenog bivola potiču iz 11. vika. Najznačajnija  ekonomska primena vodenog bivola se ogledala u vuči topova i kola tokom trajanja turski ratova, al su i njegovo meso i mliko bili u širokoj upotribi.
Populacija je skoro nestala nakon Drugog svitskog rata, kad napridak u mehanizaciji poljoprivride više nije zahtivo radnu snagu stoke. Sridinom 20. vika vodeni bivoli su gotovo potpuno iščezli sa naši prostora. Danas se uzgaja više ko turistička atrakcija i dilom zbog mesa koje ima visok sadržaj fosfora i gvožđa, dok se mliko, zbog visokog procenta masti (6-15%), mož hasnirat za pravljenje specijalni, visokokvalitetni mličnih proizvoda. Postojeća stada se koriste ko banke gena za rasplod. Praksa okolni zemalja je pokazala da se bivo efektivno i brez veliki ulaganja mož uzgajat i koristit u okviru zaštite prirode zabareni, močvarni pridela, di uspišno suzbija nekontrolisano šireću trsku i praktično, sam opstaje u ekstenzivnim uslovima. Posebno je pogodan, jel je jedini priživar koji ide i staru, suvu, pa čak i dilom trulu trsku i rogoz. Tokom kretćnja i traženja hrane, životinje idu, lome trsku, potapaje osušenu močvarnu vegetaciju, stvarajuć tako otvorene vodene površine i na ovim novonastalim vodenim oknima se formiraje pogodna staništa za razmnožavanje i ishranu zaštićeni vrsta, poput vivka (Vanellus vanellus), vlastelice (Himantopus himantopus), barske šljuke (Gallinago gallinago) i muljače (Limosa limosa).   

6. Vodni režim Ludaškog jezera – vodotok Kireš

Najvažnija pritoka jezera u prošlosti je bio vodotok Kireš, koji je bio povezan sa jezerom priko svojeg plavnog područja, a kod visoki vodostaja je igro i ulogu otoke. Povezanost sa Kirešom je bila od prisudnog značaja za kvalitet vode jezera. Plavno područje Kireša, (depresija Pereš) nuz jezero ima površinu od 80 hektara. U južnom dilu Pereša, istočno od Ludaša, Kireš je formiro jezero u dužini od oko jedan kilometer, koje je bilo sastavni dio tadašnjeg kompleksa vlažni staništa.
1958. godine, regulacijom toka Kireša, nestaje jezero na plavnom području Kireša, a na njegovom mistu se pojavljuju vlažne livade. Plavljenje Kireša se smanjiva. Kireš se uliva u jezero sad u kanalisanom kortu i izlazi iz jezera priko ustave kod Nose. Nivo jezera se reguliše ustavom, sa maksimalnom vridnošću na koti 97,57 metara, u skladu sa potribama vodoprivride.
1973. godine, regulacijom voda na cilom prostoru vodozahvata Kireša, stvara se kanalska mriža za odvodnjavanje. Nivo podzemne vode na Perešu se smanjiva za 1,5 metara, što dovodi do izumiranja floristički ritkosti ovog lokaliteta. Na Perešu počinje eksploatacija nafte i gradi se sabirna stanica. Izgradnjom asfaltnog puta izmed Hajdukova i Nose, nuz obalu jezera, nasipom puta, Pereš se fizički razdvaja od jezera. Jedini koridor izmed vlažni livada i jezera je kanalisano ušće Kireša.
Krajom 80-ti godina, ko rezultat „uspišnog” odvodnjavanja cilog regiona, priliv vode iz Kireša se smanjiva, a glavni izvor vode za jezero postaje kanal „Palić-Ludaš”.